Sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng quý giá và không thể thay thế cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.  Các chuyên gia khuyến cáo trẻ sơ sinh dưới 6 tháng tuổi nên bú hoàn toàn bằng sữa mẹ để bổ sung dinh dưỡng và các kháng thể cần thiết. Sau sinh, mẹ luôn mong con bú sữa mẹ tốt, lên cân đều và ít quấy khóc. Tuy nhiên, không chỉ có lượng sữa mà chất lượng sữa – tức là độ đặc, độ thơm và tính mát – cũng đóng vai trò rất quan trọng. Nhiều mẹ sau sinh lo lắng khi thấy sữa mình loãng, có mùi tanh nhẹ, hoặc con bú xong hay bị táo bón, trớ sữa…

Điều này phần lớn đến từ chế độ dinh dưỡng và thói quen sinh hoạt. Cơ thể mẹ giống như một "nhà máy sản xuất sữa", nguyên liệu nạp vào là thực phẩm mẹ ăn hằng ngày. Khi ăn uống đúng cách, đầy đủ dưỡng chất và sinh hoạt hợp lý, sữa mẹ sẽ đậm đặc hơn, có mùi vị dễ chịu, và hỗ trợ hệ tiêu hóa non nớt của bé tốt hơn. 

Sữa mẹ đặc mang lại những lợi ích gì?

Khi mẹ duy trì được nguồn sữa đặc, thơm và mát, bé sẽ nhận được nhiều lợi ích thiết thực trong những năm tháng đầu đời:

Giúp bé tăng cân đều, phát triển tốt

Sữa mẹ đặc thường chứa hàm lượng chất béo cao hơn – đây là nguồn năng lượng chính giúp bé tăng cân đều và khỏe mạnh trong giai đoạn sơ sinh. Các chất béo này cũng hỗ trợ phát triển não bộ và hệ thần kinh.

Bé bú ngoan và bú đủ lượng sữa cần thiết

Sữa mẹ có mùi vị thơm dịu tự nhiên, không tanh, không hôi, sẽ giúp bé dễ tiếp nhận, kích thích bé bú mẹ nhiều hơn, từ đó đảm bảo dinh dưỡng và gắn kết mẹ – bé tốt hơn.

Sữa mẹ là thức ăn tốt nhất cho sự phát triển của trẻ sơ sinh

Hỗ trợ hệ tiêu hóa non nớt của bé

Sữa mát lành, không gây nóng trong sẽ giúp bé tiêu hóa dễ dàng hơn, giảm tình trạng đầy hơi, táo bón, rối loạn tiêu hóa – những vấn đề thường gặp ở trẻ sơ sinh.

Tăng cường hệ miễn dịch và đề kháng tự nhiên

Một dòng sữa mẹ giàu dinh dưỡng và được duy trì ổn định sẽ giúp truyền nhiều kháng thể tự nhiên, hỗ trợ bé chống lại vi khuẩn và bệnh vặt trong những tháng đầu đời.

Giúp giấc ngủ của bé sâu và ổn định hơn

Khi bé bú đủ no với nguồn sữa đặc và mát, cơ thể được thư giãn và ổn định đường tiêu hóa, từ đó bé có xu hướng ngủ ngon và ít quấy khóc hơn vào ban đêm.

Chế độ dinh dưỡng cho sữa mẹ đặc, mát

Để cải thiện chất lượng sữa, mẹ không cần ăn quá nhiều mà nên ăn đa dạng, cân bằng. Một số nhóm thực phẩm nên được ưu tiên:

Rau xanh và trái cây

Rau xanh và trái cây là nhóm thực phẩm quan trọng không thể thiếu trong thực đơn mỗi ngày của mẹ sau sinh. Mẹ nên ưu tiên các loại rau có màu xanh đậm, trái cây tươi theo mùa, giàu chất xơ, vitamin và khoáng chất để hỗ trợ cơ thể nhanh hồi phục và duy trì nguồn sữa chất lượng. Việc ăn nhiều rau củ còn giúp mẹ duy trì hệ tiêu hóa ổn định, tránh táo bón – một tình trạng thường gặp sau sinh. Trong khẩu phần ăn hàng ngày, mẹ nên chia rau và trái cây thành nhiều bữa nhỏ, kết hợp trong bữa chính và xen kẽ bữa phụ để hấp thu tốt hơn. Một số loại dễ chế biến, lành tính như rau ngót, mồng tơi, bí đỏ, đu đủ chín, thanh long, chuối, bơ là những lựa chọn tốt mà mẹ có thể bổ sung luân phiên trong tuần.

Ăn uống với chế độ dinh dưỡng khoa học sẽ giúp cải thiện chất lượng sữa mẹ

Thực phẩm giàu protein

Trong chế độ ăn sau sinh, mẹ nên ưu tiên nguồn protein chất lượng cao và dễ tiêu hóa để đảm bảo quá trình tạo sữa diễn ra ổn định. Mỗi bữa ăn chính nên có ít nhất một món chứa đạm như thịt nạc, cá biển, trứng hoặc đậu phụ. Nếu mẹ ngán thịt, có thể thay thế bằng các loại đậu đỗ, đậu hũ, hoặc sữa đậu nành không đường. Mẹ nên chế biến thực phẩm protein theo cách đơn giản như luộc, hấp hoặc áp chảo ít dầu để tránh gây đầy bụng. Nên chia đều lượng đạm trong ngày, không dồn quá nhiều vào một bữa.

Thực phẩm giàu canxi

Mỗi ngày, mẹ nên đảm bảo ít nhất 2–3 khẩu phần thực phẩm giàu canxi. Điều này có thể đến từ một ly sữa vào buổi sáng, một chén canh cá nhỏ ăn nguyên xương vào bữa trưa, hoặc thêm vừng/mè rắc lên cơm hoặc cháo. Mẹ cũng có thể dùng sữa chua không đường hoặc phô mai tươi nếu không bị dị ứng lactose. Cần lưu ý không nên dùng canxi chung với sắt để tránh cản trở hấp thu, và nên uống canxi sau bữa ăn để tránh kích ứng dạ dày.

Ngũ cốc nguyên hạt

Thay vì cơm trắng hoặc bánh mì tinh luyện, mẹ nên ưu tiên các loại ngũ cốc nguyên cám như gạo lứt, yến mạch, bánh mì đen hoặc hạt diêm mạch. Có thể dùng cháo yến mạch nấu với bí đỏ, hoặc cơm gạo lứt ăn kèm rau củ luộc. Mỗi ngày nên có ít nhất 1–2 bữa sử dụng ngũ cốc nguyên hạt, vừa giúp no lâu vừa ổn định đường huyết. Hạn chế chế biến ngũ cốc với đường, sữa đặc hoặc dầu ăn quá nhiều để tránh gây tăng cân không kiểm soát.

Ngũ cốc là các loại hạt thực vật mang nhiều giá trị dinh dưỡng cho sữa mẹ

Uống đủ nước sau sinh

Nước là yếu tố nền tảng giúp mẹ duy trì sản lượng sữa. Thay vì chỉ uống nước lọc khi khát, mẹ nên chia nhỏ lượng nước trong ngày, uống rải rác từng ngụm để cơ thể hấp thu tốt hơn. Có thể chuẩn bị một bình nước lớn đặt cạnh nơi cho con bú để tiện nhắc nhở bản thân uống nước thường xuyên. Ngoài nước lọc, mẹ có thể bổ sung thêm nước ấm, trà lợi sữa từ lá đinh lăng, nước gạo lứt rang hoặc nước rau má. Tuy nhiên, cần tránh các loại nước lạnh, nước có gas hoặc nhiều đường vì có thể ảnh hưởng đến tiêu hóa và chất lượng sữa.

Các thực phẩm giúp sữa mẹ đặc, mát, thơm (dân gian & khoa học)

Ngoài các nhóm thực phẩm chính, mẹ có thể kết hợp thêm một số nguyên liệu dân gian đã được sử dụng lâu đời để cải thiện chất lượng sữa. Dưới đây là cách sử dụng cụ thể:

Cà rốt

Trong dân gian, cà rốt được tin là giúp sữa mẹ lên màu vàng đẹp và thơm béo tự nhiên nhờ hàm lượng cao beta-caroten. Beta-caroten cũng là tiền chất của vitamin A, hỗ trợ phát triển thị lực cho bé và tăng cường đề kháng. Mẹ có thể dùng cà rốt luộc, hấp mềm hoặc nấu canh xương; ép cà rốt tươi uống mỗi sáng cũng là một cách bổ sung dưỡng chất lành mạnh.

Thì là

Theo y học cổ truyền, thì là là vị thuốc có tác dụng hành khí, kích thích tiêu hóa và lợi sữa. Hạt thì là được dùng phổ biến trong các loại trà cho mẹ sau sinh. Ngoài ra, phần lá tươi có thể nấu canh với cá giúp món ăn vừa thơm ngon vừa dễ tiêu, hỗ trợ tuyến sữa hoạt động hiệu quả hơn.

Lá bồ công anh

Đây là loại lá có tính mát, thường được dùng trong dân gian để giải độc gan, làm mát máu, giúp cơ thể mẹ bớt nóng trong và từ đó làm sữa mát, ít gây hăm, nổi rôm cho bé. Lá bồ công anh có thể dùng tươi (nấu canh hoặc đun lấy nước uống) hoặc dạng khô hãm như trà.

Bồ công anh có chứa nhiều dưỡng chất tốt cho tuyến sữa

Gạo lứt rang

Gạo lứt vốn được dùng trong thực dưỡng như một loại thực phẩm giúp thanh lọc cơ thể, ổn định đường huyết và hỗ trợ tiêu hóa. Khi rang lên và đun lấy nước, gạo lứt không chỉ giúp sữa mẹ thơm nhẹ mà còn tạo cảm giác thanh mát, dễ uống, giúp mẹ bù nước hiệu quả hơn. Có thể thêm vài hạt muối hầm để tăng tác dụng giải độc.

Rau ngót

Trong dân gian, rau ngót nổi tiếng là món ăn giúp gọi sữa về nhanh, nhất là khi nấu với thịt nạc băm hoặc xương. Rau ngót chứa nhiều vitamin C, chất xơ và hoạt chất giúp co hồi tử cung, hỗ trợ làm sạch sản dịch và giảm đau sau sinh. Mẹ nên ăn 2–3 bữa canh rau ngót/tuần để duy trì dòng sữa dồi dào.

Lá đinh lăng

Được ví như "nhân sâm của người nghèo", lá đinh lăng có tác dụng bổ huyết, lợi sữa, làm sữa thơm và hỗ trợ thông tia sữa nếu bị tắc. Có thể dùng lá tươi nấu canh thịt nạc hoặc phơi khô rồi đun nước uống hằng ngày thay nước lọc.

Bí ngô

Bí ngô có vị ngọt, tính bình, rất phù hợp với cơ địa mẹ sau sinh đang còn yếu. Bí cung cấp chất xơ, vitamin A và E, vừa giúp sữa mẹ béo, đặc hơn, vừa hỗ trợ tiêu hóa và chống táo bón. Mẹ có thể hấp bí, nấu cháo, nấu canh hoặc chế biến thành súp bí đỏ ăn kèm bánh mì để đổi bữa.

Những điều mẹ cần lưu ý khi cải thiện chất lượng sữa

Ăn đa dạng và cân bằng

Thay vì chỉ tập trung vào một vài món được truyền tai là “lợi sữa”, mẹ nên xây dựng thực đơn hàng ngày thật phong phú, gồm đủ các nhóm chất: tinh bột – đạm – béo – vitamin – khoáng chất. Sự cân bằng không chỉ giúp mẹ hồi phục sức khỏe toàn diện mà còn tạo ra dòng sữa ổn định, đều đặn và có giá trị dinh dưỡng cao. Nếu chỉ ăn mãi một món quen thuộc (như móng giò hầm hay nước gạo lứt), mẹ có thể bị thiếu vi chất, dễ ngán ăn hoặc thậm chí gặp tình trạng mất sữa do cơ thể không đủ năng lượng và dưỡng chất cần thiết. Hãy thử lên thực đơn tuần, luân phiên các loại rau củ, thịt cá, hạt và trái cây theo mùa. Việc thay đổi món thường xuyên sẽ giúp mẹ ăn ngon miệng hơn và đảm bảo chất lượng sữa ổn định lâu dài.

Tránh một số thực phẩm và đồ uống gây ảnh hưởng đến chất lượng sữa

Bên cạnh việc ăn uống đủ chất, mẹ cũng cần hạn chế một số thực phẩm và đồ uống có thể ảnh hưởng tiêu cực đến sữa mẹ – cả về chất lượng lẫn mùi vị.

• Rượu, bia: Có thể đi vào sữa và ảnh hưởng đến sự phát triển thần kinh của bé.
• Cà phê, trà đặc: Dễ gây mất ngủ, kích thích thần kinh của bé.
• Đồ ăn cay nóng: Có thể khiến bé quấy khóc, rối loạn tiêu hóa.
• Món nhiều dầu mỡ: Gây đầy bụng, làm sữa có mùi lạ khiến bé bú ít.
• Đồ chế biến sẵn: Thường chứa nhiều muối, đường và phụ gia không tốt cho cả mẹ và bé.

Kết hợp nghỉ ngơi, hút sữa đúng cách

Một trong những “bí quyết” để sữa mẹ đặc, thơm và dồi dào chính là… ngủ đủ và nghỉ đủ. Căng thẳng, thiếu ngủ, ăn vội vàng hoặc vừa chăm con vừa làm việc sẽ khiến hormone tạo sữa bị rối loạn, dẫn đến sữa ít và loãng hơn. Song song đó, mẹ cũng cần duy trì lịch hút sữa đều đặn hoặc cho con bú đúng khớp ngậm, đủ cữ. Việc bỏ bú hoặc hút không đều sẽ khiến sữa bị ứ lại trong ngực, lâu dần giảm sản lượng và ảnh hưởng đến chất lượng sữa.

Tham khảo chuyên gia khi cần

Mỗi cơ thể sau sinh là khác nhau – có mẹ ăn uống đầy đủ vẫn ít sữa, có mẹ căng sữa nhưng bé bú không tăng cân. Khi cảm thấy lo lắng hoặc gặp các dấu hiệu như sữa loãng kéo dài, bé bú không no, chậm tăng cân, tắc tia sữa thường xuyên, đau tức ngực, nứt cổ gà (nứt đầu ti), viêm tuyến vú hoặc các triệu chứng bất thường khác..., mẹ nên chủ động tham vấn ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng mẹ & bé.

Chất lượng sữa mẹ không chỉ do cơ địa quyết định, mà còn phụ thuộc vào chế độ ăn uống, nghỉ ngơi và cách mẹ chăm sóc bản thân mỗi ngày. Khi ăn đủ chất, ngủ đủ giấc và duy trì lịch bú hoặc hút sữa đều đặn, mẹ hoàn toàn có thể cải thiện độ đặc, thơm và tính mát của sữa cho con.